“Wij liepen altijd met ons vieren” – de Walk of Wisdom van Stuart en Rita
Als pionier van de Walk of Wisdom dacht ik in 2015 te weten wat pelgrimeren is: dagen achtereen op pad, zonder contact met de achterban, weg van je eigen thuis. Dat had ik gedacht! We zijn vier jaar verder en ik zag met grote verwondering hoe pelgrims die veronderstellingen aan hun schoen lapten – en er tòch een betekenisvolle tocht van maakten. Een interview met twee van hen: Stuart Harris en Rita van Benthem.
Stuart en Rita liepen de tocht in étappes verspreid over een jaar. Ze betrokken heel hun achterban bij de ervaring en thuis speelde een sleutelrol bij de tocht.
Door Damiaan Messing.
Voorbij het Zwitserleven gevoel
Rita en Stuart trakteren me een paar maanden na het afsluiten van hun Walk of Wisdom op een lunch. Ik ken Stuart – een geboren Engelsman – al een beetje: hij vertaalde onze routebeschrijvingen naar het Engels en is sinds kort markeerder. Ik ontspan bij zijn rondborstige gemoedelijkheid, die geen bevestiging nodig heeft. Hij zegt geen woord teveel en in mijn beleving ligt er op zijn wangen een lichte gloed. Rita lijkt meer getekend en is in het gesprek in het begin afwachtend.
Het onderwerp is dan ook heftig: de Walk of Wisdom als rouwritueel.
Hun partners kregen al vroeg MS en waren lang ziek: de man van Rita – Rob – 20 jaar en de vrouw van Stuart – Katja – 15. Ze kwamen terecht in hetzelfde verpleeghuis in Elst. Rita: “Rob en Katja hebben elkaar gekend. Toen Rob overleed, ben ik in dat huis vrijwilligster geworden.” Stuart: “Ik kwam met Katja koffie drinken bij Rita. Er ontstond vriendschap.” Rita:“Een heel bijzondere band. Als Stuart weg was, namen ik en de kinderen Katja onder onze hoede. Katja kreeg alle kinderen in de armen. De huisdieren, de hamsters, ze kwamen allemaal bij haar in de rolstoel. “
Stuart: “In september 2017 las ik over de Walk of Wisdom in de Volkskrant.” Rita: “Hij kwam naar me toe: ‘vind je het leuk om dit met mij te lopen?’ Het idee was de Walk of Wisdom in stukken te lopen en dan bij Katja elke étappe verslag te doen.” Stuart: “Door een hersenbloeding kon ze moeilijk praten, maar zonder woorden kon je ook uitwisselen.” Katja overleed echter voordat Stuart en Rita hun plan in werking konden zetten.
Toen gebeurde iets wonderlijks: door toeval kwam Katja precies naast Rob op de begraafplaats in Elst. Stuart en Rita kregen daarop een ingeving. Ze besloten hun plan op te pakken en daarbij niet alleen Katja te betrekken, maar ook Rob.
Een uniek rouwriteel
Twee maanden na Katja’s dood fietste Stuart naar Rita om samen de Walk of Wisdom te gaan lopen. Stuart: “Het was nog pril.” Rita: “Ik vroeg: ‘Ben je er al klaar voor?’ ” Dat was hij. Bij een kop koffie speldden ze elkaar het symbool van de Walk of Wisdom op. Daarna liepen ze naar de begraafplaats in Elst om bij het graf van Rob en van Katja een kaars op te steken. Een ritueel dat ze bijna iedere maand herhaalden om dan telkens via de trein of bus naar de volgende étappe te reizen.
In pakweg een jaar liepen ze de hele route rond. Alleen de laatste wandeling sloten ze ook bij de graven van Rob en van Katja af. Stuart: “We waren altijd met ons vieren op stap.”
Wanneer ze tijdens een étappe bij een plaatsnaambord kwamen, namen ze een selfie. Na afloop stuurde Stuart deze rond naar familie en vrienden en schreef Rita thuis haar indrukken op. Rita: “Ik heb het best druk met veel mensen om me en de details vergeet je anders. Ik zocht bijvoorbeeld een gedicht dat bij mijn gevoel paste. Knipte iets uit een tijdschrift.”
Met trots laten ze me twee dikke multomappen zien die elk van hun tocht maakte. Pas aan het eind mochten ze die van elkaar lezen. Rita: “Ik dacht, wat lees ik nou! Zo verschillend! Emoties las ik niet in het verslag.” Stuart, nuchter: “iedereen is anders.” Hun achterban heeft de mappen inmiddels ook gelezen.
Stuart: “Omdat het zo’n lang uitgesponnen reis was, wisten veel mensen dat we liepen. We keken er zelf naar uit om te gaan lopen, maar onze achterban óók: ‘Wanneer stuur je weer zo’n verschrikkelijke selfie?'” Rita: “Ja, we hebben het niet alleen samen beleefd, maar met een heleboel mensen. Ik heb zoveel mooie teksten en reacties gekregen. Heel liefdevol.”
Wat Stuart schreef in zijn multomap? Waterstanden, het weer, het aantal gelopen kilometers. Met de precisie van een chemicus: “Onze Walk of Wisdom was 168.7 kilometer.” Het stuk van de begraafplaats van Elst naar Nijmegen (en terug) liepen ze ook.
Natuur, troost en dankbaarheid
Ik ben onder de indruk van hun verhaal en snap helemaal waarom ze iedere étappe vanuit thuis wilden beginnen: het vertrek vanaf de graven van hun partners was een essentieel onderdeel van het rouwproces.
Slim ook die selfie bij de plaatsnaamborden: het maakte het zware onderwerp voor de achterban luchtig. Tegelijk kreeg die de gelegenheid iets diepers toe te voegen voor de multo van Rita: een rake zin, een krantenstukje, een gedicht. Rita: “dan kreeg ik weer wat opgestuurd: goh, Rita, kun je dit niet gebruiken?” Etappe voor étappe rouwde iedereen zo een beetje mee. Een warme en ruimtevolle manier om verdriet te delen.
Ik denk terug aan mijn veronderstelling dat ‘echt’ pelgrimeren betekent dat je dagen achtereen op pad bent. Maar hoe wou je zo’n intensief proces in een paar dagen voltrekken? Dat gaat niet. Stuart: “het was geen vakantie van één week lopen en dan moet het gebeuren. Op één dag gebeurde al heel veel.”
oergevoel
Dan zeggen ze dingen die iedere pelgrim wel herkent. Stuart: “Lopen is een geneeslijke activiteit. Als je loopt, loop je je hoofd leeg, dan neem je de omgeving op.” Rita: “Ja, helend! Ik ben een dorpsmens en heb altijd natuur om me heen. Toen Rob stierf, was het zomer. Alles bloeide, de hei, het leven gaat gewoon door. Dat heb je dan nodig.” Stuart: “Op een jaar komt alles langs, alle seizoenen. We genoten van de bloemen en toen alles verdorde, was dat óók een ervaring.”
Rita: “In alle dorheid hebben we de mooiste bloemen gezien. Dat is zo’n hulpje van de natuur. Het besef, dat je daar loopt op een dijk of door een bos. Wat een rijkdom dat ik naar de rivier mag kijken en de bomen. Het is dat oergevoel wanneer je onder grote bomen loopt en je nietig voelt. Wat stel ik als mens voor tegenover die prachtige natuur? “
Stuart: “De dankbaarheid dat je het kan. Onze eigen man en vrouw hadden dit ook willen doen. Vrienden van ons kunnen het al niet meer.” Rita: “Voor sommige mensen is 5 kilometer lopen zelfs teveel. We voelden ons dubbel dankbaar dat wij het nog konden en dat we mochten genieten van de natuur. We zagen duivelsappels, een veld vol zonnebloemen. Op de Waaloever hebben we nog wilde tomaten geplukt!”
Neem de tijd
Stuart en Rita geven een advies dat de laatste tijd meer pelgrims geven. Stuart: “Het ging bij ons niet om het lopen, maar om de ervaring van het stilstaan.” Rita: “Je komt op zulke prachtige paden, je moet daar de tijd voor nemen. Even op het gras zitten. Tegen een boom leunen en een appeltje eten. Genieten van de bloemen.”
In het begin was het plan om iedere zondag te lopen, maar de eerste étappe was druk. Stuart: “We zijn toen door de week gaan lopen. Het is dan rustiger, plus: de busverbindingen zijn beter. We hadden de tijd, waarom niet?” Per étappe liepen ze 7 tot 20 kilometer, afhankelijk hoe het uitkwam met de bushalte.
Stuart: “Je hebt de hele dag tijd van praten, tijd van stilstaan.” Rita: “Ja, gewoon naast elkaar zitten in een kerkje en dan gebeurt het.” Stuart: “Als je een afspraak hebt of nog ergens naar toe moet, als je loopt en naar huis gaat om je dingetjes te doen, dan werkt het misschien niet. “
“Santiago? Je kunt hetzelfde ervaren – hier”
Ik voel me door het verhaal van Stuart en Rita vervuld. Het is mooi om te zien hoe een intentie voor een pelgrimspad door andere mensen wordt opgepakt op een manier die ik zelf nooit had kunnen bedenken. Verschillend, maar toch geestelijk of zo je wilt ‘spiritueel’ verbonden.
Stuart: “Het is een trend om ver weg te gaan, naar Santiago. Ik denk: je kunt precies datzelfde ervaren als je het lokaal doet hier. Qua spiritualiteit is het hetzelfde. Je moet het plannen. Als je de tijd neemt om te lopen, om het ritueel te doen, dan maak je het speciaal.” Alleen al het eenvoudige gebaar om aan het begin van de étappe bij elkaar het symbool op te spelden, maakte een verschil. Stuart: “Anders waren we voor ons gevoel geen pelgrims”.
Zeg Stuart, je moet voortaan maar de PR gaan doen voor de Walk of Wisdom!
Ik vraag wat spiritualiteit voor ze betekent. De zo nuchtere Stuart zegt verrassende dingen.
Stuart: “Spiritueel betekent diep in je gevoel komen.” Rita: “Spiritueel is het toelaten van je binnenruimte, dat je je gevoel erin kunt leggen.” Stuart: “Als ik bij de begraafplaats sta, dan ben ik daar met Rob en Katja. Dan ben ik daar met mensen.”
Stuart: “Het is ook een beetje karma-gevoel: de Walk of Wisdom kwam precies toen we het nodig hadden.” Rita: “Ja, dat kan overal in voorkomen. Een roos die geurt. Je hebt het op dat moment nodig en op dat moment zie je het dan. Verbazend! Ondanks alle pech en ellende heb ik me zo toch gesteund gevoeld.”
Stuart: “We leven in een maatschappij waarin alles is geregeld. Maar als je er vanuit gaat dat het wel komt, hoef je niet zo te werken, te strijden. Als het goed is, komt het vanzelf langs. Dat vertrouwen is ontspannend. ” Rita: “Het wonder dat je kracht voelt, de overwinning dat je mag genieten. De eerste keer dat ik weer kon lachen, ik schaamde me! “
Stuart: ” Als je kunt vertrouwen op je gevoel.” Rita: “Is dat een helpende kracht.” Ik vind het een toegankelijke en mooie invulling van spiritualiteit.
Eind goed: liefde!
Stuart en Rita begonnen hun tocht vanuit kameraadschap. Stuart had zijn partner verloren, Rita haar vriendin. Een lange periode van zorgen kwam ten einde. Rita: “Dat is niet te delen met iemand die het niet heeft meegemaakt. Daarom was het zo fijn om het ritueel met Stuart te doen. Ik kan bij hem heel goed mezelf zijn, omdat hij me zo goed kent.” Rita rouwde behalve om Katja ook om Rob, wat ze als hoofd van haar gezin nooit uitvoerig had kunnen doen.
Tijdens de tocht werden ze een stel.
Twee mensen die temidden van tegenslag en verdriet, liefde vonden en waardering voor alle kracht en schoonheid die er in het leven is. Twee mensen die voor de rest van hun leven met zijn vieren zullen zijn.