Verslag debat windmolenpark Reichswald

Op 20 oktober organiseerden we in de Droomvilla Lux te Nijmegen een debat over het plan 12 windmolens te bouwen in het Reichswald. De locatie van de 200 meter hoge turbines ligt vlakbij onze route in een groot stuk bos. Hieronder een verslag. 

Inleiding: “eigen varkens stinken niet”

Martijn Messing (Energie transitie Nederland) opende de avond in de Nijmeegse Droomvilla Lux met een compilatie uit de film HOME over de noodzaak van de overgang naar schone energie. We zijn die overgang volgens hem moreel verplicht ten opzichte van de komende generaties. Vervolgens betoogde hij dat die overgang van onderop moet komen, gedragen door de burgers. Met betrekking tot windmolens stelde hij dat de klassieke NIMBY reactie – not in my backyard – in de praktijk vaak verandert naar een YIMBY – yes in my backyard – wanneer burgers meedelen in de opbrengsten van de windmolens en actief bij de planning betrokken worden. “Eigen varkens” stinken niet, stelde hij dan ook. (Link naar presentatie). 

Vóór: het is laagwaardig bos, kap wordt gecompenseerd, plan wordt nog getoetst

Andreas Mayer, raadslid van de Gruenen in Kranenburg, zette vervolgens het plan uiteen voor de 12 turbines in het Reichswald. Mayer vertelde dat hij vroeger als kraker en tegen kernenergie actief was en zich nu inzet voor de overgang naar schone energie. Deze is volgens hem hard nodig gezien de dreigende temperatuurstijging: 1,4 tot 5,8% in deze eeuw (broeikaseffect). Windmolens in het buitengebied spelen een belangrijke rol om die stijging in te dammen.

Hij benadrukte dat de plannen nog plan zijn en nog tegen het licht gehouden worden aan de hand van duidelijke wettelijke voorwaarden. Enkele van die voorwaarden zijn dat de milieu-schade niet te groot mag zijn. Het stuk bos dat gekapt zou worden is volgens hem ´laagwaardig´dennenbos dat niet is aangemerkt als beschermd natuurgebied. Het gekapte stuk bos zou bovendien gecompenseerd worden en eventueel komen er minder turbines om de schade te beperken. (Link naar presentatie, op bepaalde foto´s kunnen rechten liggen).

Tégen: belangrijke corridor natuurgebieden kapot, onaanvaardbare risico’s brand en drinkwater

Jeroen Boot van Tegenwind hield een presentatie en wees vooral op het belang van dit stuk Reichswald. Volgens hem zijn de turbines gepland in een gebied dat een uiterst kwetsbare schakel is tussen diverse natuurgebieden in de regio. De ´muur´ van 200 meter hoge turbines zou die verbinding ernstig beschadigen en versnipperen en zo het leefgebied van vele honderden vogels en ander wild verstoren.

Boot wees erop dat het gebied een belangrijke drinkwaterfunctie heeft voor lager gelegen akker- en natuurgebieden in de omgeving. Het risico voor vervuiling tijdens de bouw of door lekkende olie van de turbines is aanwezig en dat risico mag je met drinkwater niet nemen. Ook bestaat er een kans dat de 200 meter hoge windmolens in brand vliegen wat een ramp voor het hele bos zou betekenen als gevolg van rondvliegende, brandende brokstukken. Verder stelde Boot dat de doelstelling voor schone windenergie in de regio al gehaald wordt met 2 of 3 turbines. Het is dus niet nodig om er 12 te bouwen. (Link naar presentatie)

Debat na de pauze: de Wijsmakerij en de ‘disputatio’

Na de pauze leidde Toine Janssen van de Wijsmakerij een debat volgens de Disputatio methode, daarbij gesteund door Ben Dankbaar, voorzitter van windpark Nijmegen Betuwe. Hierbij worden mensen van beide kanten uitgenodigd om elkaars argumenten sterker te maken. Het debat kwam goed op gang, maar er bleek te weinig tijd om de Disputatio goed tot zijn recht te laten komen. Vandaar dat achteraf door verschillende partijen reacties zijn verstuurd die hieronder worden samengevat. 

Er wordt telkens een argument tégen genoemd met daarna de reactie. 

1. Wel of geen goed nabuurschap?

Een belangrijk argument tegen het plan is dat de planvorming van slecht nabuurschap getuigt. Er zou door Kranenburg nauwelijks overlegd zijn met Nederland ondanks grote zorgen van de buren. Pas sinds kort wordt er overlegd, afgedwongen door de Euregio.  

Hierop wordt ingebracht dat alle wettelijke procedures gevolgd zijn en gevolgd worden. De planvorming staat nog pas aan het begin. Zo moet de milieu-effectrapportage (MER) nog komen. 

Volgens Tegenwind is die MER onzeker.

2. Is de Kranenburgse burger gehoord?

Een belangrijk tegenargument is dat de Kranenburgse burger slecht en eenzijdig geinformeerd zou worden en dat bijeenkomsten en bezwaarprocedures in vakantieperiodes vallen wanneer veel burgers er niet zijn. Pas door de actiegroep Tegenwind raken bewoners op de hoogte van de plannen. 

Volgens de voorstanders van het Windmolenpark wisten alle kranten van de bijeenkomsten, incl. de gratis weekbladen die in de brievenbus komen. De raad van Kranenburg heeft uitgebreid over de plannen gepraat, zij is de democratische vertegenwoordiging van de burgers van Kranenburg.

3. Gaat de natuurcorridor verloren?

Als een van de belangrijkste tegenargumenten wordt ingebracht dat een kwetsbare natuurcorridor tussen verschillende natuurgebieden verloren gaat (Jansberg/Koningsvennen). Gebieden ook waar al vele jaren door verschilende landen en de EU met belastinggeld in is geinvesteerd. De corridor moet de migratie en uitbreiding van flora en fauna bespoedigen, maar deze corridor wordt nu door de versnippering en aanleg van de turbines verstoord.

Als voorargument wordt ingebracht dat de natuur veerkrachtig is en dat de corridor zich via slimme ingrepen kan herstellen. Ook komt er in de plannen 20 hectare nieuw bos bij ter compensatie van het stuk bos dat verloren gaat.

Hierop wordt als tegenargument ingebracht dat veel edelherten en waardevolle vogels zoals havikken dan al verdwenen zijn. De turbines zouden ook een slachting aanrichten bij ooievaars, kraanvogels en vleermuizen. 

Volgens de voorstanders wordt dit in de MER uitgezocht, die slachting is geen feit. Ook worden zo nodig compenserende maatregelen genomen. De jacht zou bovendien een grotere verstoorder van de dieren zijn. 

4. Is kap van dit gebied te compenseren?

Dit gedeelte van het Reichswald kan volgens een tegenargument niet gecompenseerd worden vanwege haar doorslaggevende functie binnen het geheel van omgevende – en veelal aangrenzende – (beschermde) natuurgebieden. Het park kan beter meteen op een andere plek aangelegd worden, dat scheelt kappen, verschraling en versnippering van bestaand bos en jarenlang wachten op nieuw. Het landschap wordt bovendien door de 200 meter hoge turbines blijvend beschadigd, de natuurlijke verhoudingen worden uit het lood geslagen.

Als reactie vóór wordt hierop ingebracht dat de effecten nog worden onderzocht. Als het natuurverlies niet kan worden gecompenseerd, gaan de plannen niet door of met minder molens. Het is waar dat het landschappelijke verlies niet te compenseren is, maar dit is de prijs van de Energiewende. Beter molens dan kernenergie of steenkool. Ook wordt ingebracht dat over smaak te twisten valt: in de 18/19e eeuw lieten landschapsschilders vaak molens weg uit hun schilderijen, terwijl we die molens nu vaak mooi vinden. 

5. Zijn er betere alternatieven qua technologie en locatie?

Als tegenargument wordt ingebracht dat stroom uit wind niet kan worden opgeslagen en daarom geen goed alternatief is. Ook is het niet logisch om voor een gebied met 10.000 inwoners een windpark aan te leggen voor het gebruik van 80.000 mensen. De bewoners verdienen er verder niets aan, alle winst gaat naar de bouwers en grondeigenaren. Er zijn maar 2 of 3 windmolens nodig en die kunnen op voor iedereen acceptabele locaties gebouwd worden. De plannen gaan daarnaast ten koste van het toeristisch potentieel van de regio, een nagenoeg ongerept historisch cultuurlandschap. Tot slot is het onacceptabel dat er goede natuur wordt verwoest. Je gaat geen natuur vernietigen met als doel de natuur te beschermen.  

Vanuit de voorstanders wordt toegegeven dat er overlast komt. Aan alternatieven van windenergie op zee of zonnestroom uit de woestijn hangt een te hoog prijskaartje door dure transportkosten en deze alternatieven zijn bovendien instabiel. Andere technologische alternatieven zijn op dit moment nog niet exploitabel en we kunnen daarop niet 20 of 30 jaar wachten. Andere locaties in de regio zijn niet geschikt vanwege de hoge stedelijkheid, dus moeten landelijke gebieden de stroom leveren voor de stedelijke. Een kans voor het leeglopende platteland om wat te verdienen. De mogelijk schadelijke effecten op het toerisme zijn daarbij niet bewezen. Als compensatie maatregel zou er juist in het potentieel voor toerisme kunnen worden geinvesteerd. 

6. De risico’s voor o.a. brand en drinkwater 

Tegenargumenten voor het windpark zijn verder de risico’s voor mens en milieu. Zo bestaat er een risico op vervuiling van het drinkwater door lekkende olie uit de turbines. Het vervuilde water komt dan terecht in lager gelegen natuur- en landbouwgebieden in de Niers en uiteindelijk de Maas. De turbines kunnen bovendien in brand vliegen waardoor een onbeheersbare bosbrand ontstaat door rondvliegende, brandende onderdelen die verderop in het bos belanden. De brandweer NRW raadt windturbines in het bos dan ook sterk af. Verder kunnen de trillingen tijdens het aanbrengen van de fundering zorgen voor instabiliteit van de stuwwal. 

Hierop wordt als voorargument in gebracht dat er biologisch afbreekbare olie kan worden toegepast die niet goed oplost in het grondwater.  Ook heeft elke turbine een gesloten opvangbak voor de olie in geval van calamiteiten. De mogelijke gevolgen voor het drinkwater en de stuwwal worden nog onderzocht en daarover kan dan ook geen zinnige uitspraak worden gedaan. De kans op brand is heel klein en wordt bewaakt; ook in de zomer is er bij droogte wel eens brand in het Reichswald en die brand blijkt tot nu altijd te beheersen.

7. De plannen staan al vast, overleg is zinloos

Een tegenargument dat veel terugkomt, is dat overleg geen zin meer lijkt te hebben: de plannen staan al vast. De tijd tussen plan en uitvoering is kort en er wordt niet werkelijk geluisterd naar de bezwaren. Er bestaat zelfs een kans dat er geen MER onderzoek komt.

Dit argument wordt bestreden: er zijn informatiebijeenkomsten gehouden in Kranenburg (meerdere) en Gennep en er is nog steeds enkel sprake van een planfase. Die fase volgt een logisch, wettelijk vast gelegd stramien. De tijd van onderzoek en bezwaar is nu. 

Persoonlijke noot

Tegen! was mijn persoonlijke reactie toen ik van de plannen hoorde. Als Walk of Wisdom zijn we echter neutraal en ik vond het passen bij een bezinningsroute om beide kanten van het pespectief te onderzoeken. Vandaar dat ik het initiatief nam tot deze avond in de Droomvilla. Ben ik na afloop nog steeds tegen?

Ik vond niet alle tegenargumenten even overtuigend en soms wel erg wantrouwend. Het lijkt me juist dat het windmolenpark nog in de planfase zit en ik zie geen reden om te twijfelen aan de integriteit van een MER onderzoek of consultatie van buurgemeenten en – provincies. Doorslaggevend is voor mij echter dat het niet logisch is om bestaand bos te kappen en elders te compenseren met nieuw bos. Ik hoorde geen goed argument om de molens niet meteen op de compensatieplek te bouwen. De locatie van een deel van de geplande turbines ligt ook inderdaad strategisch tussen verschillende natuurgebieden en verdient mijns inziens respect en behoedzaamheid. 

Ik heb dan ook goede hoop dat de plannen voor 12 turbines uiteindelijk worden teruggebracht tot bijvoorbeeld twee of dat ze alle 12 elders gebouwd zullen worden. Dit is – ik benadruk – mijn persoonlijke mening. Als pionier van de walk of wisdom hoop ik alleen maar dat het debat wandelaars en pelgrims genoeg materiaal heeft verschaft om een eigen mening op te maken. 

Meer informatie

Tegen: Facebookpagina Tegenwind Reichswald of de website van Tegenwind

Voor: Gruenen Kranenburg, Stellingname burgemeester Steins Kranenburg, voorargumenten bouwer BWE

Verder: Website windpark Nijmegen Betuwe langs de A15, website de Wijsmakerij Toine Janssen, Netwerk Energietransitie Nederland Martijn Messing

Foto’s debat door Iris Roselie

Dank

Met dank aan Droomvilla Lux voor het kosteloos beschikbaar stellen van een zaal.

Dank aan deelnemers Martijn Messing (Energie Transitie Nederland), Andreas Mayer (Gruenen Kranenburg), Jeroen Boot (Tegenwind Reichswald), Toine Janssen (de Wijsmakerij) en Ben Dankbaar (Windmolenpark Nijmegen Betuwe)

.