Pelgrimsklooster bij de Maas
Een pelgrimsklooster in Nederland? “De stilte hebben we al.” Een interview met de man achter het 18e eeuwse klooster halverwege onze route waar al menig pelgrim heeft overnacht: Mark van der Linden van Avant Spirit. Een voorpublicatie van het septembernummer van de Jacobsstaf, het lijfblad van pelgrims naar Santiago de Compostella (link).
Door Damiaan Messing. Foto boven: Saskia Janssen.
Het 18e eeuwse Emmausklooster in Velp (N-Br.) was het oudste klooster van de langzaam uitstervende kapucijnen-orde in Nederland. De kapucijnen deden het recent voor een zacht prijsje van de hand aan een project-ontwikkelaar. Die overweegt een bestemming als zorghotel. Voorlopig gunt hij Mark van der Linden van Avant Spirit de kans iets geheel anders te realiseren: een pelgrimsklooster.
Wie vanuit de velden de lange oprij-laan naar het Emmausklooster inslaat, begrijpt meteen waarom het een paar jaar terug tot een van de drie stilste plekjes van Nederland werd gekozen. Hier vertraagt je pas als vanzelfsprekend. Langs je blikveld trekken bomen voorbij en aan de horizon verrijst, verscholen achter het groen, een monumentaal klooster.
Als ik zelf de laan oploop voor een interview met directeur Mark van der Linden, herinner ik mij hoe jaren terug het groene deurtje van de grote, ijzeren poort voor de eerste keer voor mij openging. Een collega student Religiewetenschappen had me in 2009 verteld dat een handvol kapucijnen met bevlogen leken een experimentele leefgroep was begonnen. Ze wilden het klooster behouden als spirituele pleisterplaats gezien de kapucijnen aan het uitsterven waren. Was die leefgroep iets voor mij?
Anno 2019 is de leefgroep ter ziele, net als de meeste kapucijnen die er destijds woonden. Ik was zelf anderhalf jaar medebewoner en ben met een schat aan inzichten vertrokken, waaronder: (1) een monumentaal klooster alléén kan mensen niet met elkaar verbinden, (2) een gaaf oud klooster kost klauwen met geld – iedere week komt wel ‘een mannetje’ om iets te doen. Van de bestrijding van boktorren in de oude balken tot het onderhoud van de hoge bomen (vallende takken!) of de bliksemafleiding, waarvan dieven in het holst van de nacht het koper stalen.
Op weg naar het interview weet ik dan ook wat mijn belangrijkste vragen zijn: hoe kan een pelgrimsklooster zo’n groot, duur pand onderhouden? Waar haal je al die pelgrims vandaan? Wat verbindt de mensen die er wonen en werken?
Directeur op sandalen
Allereerst: directeur Mark van der Linden leeft en oogt bescheiden, Franciscaans eigenlijk – op sandalen, in hemdsmouwen, zonder opsmuk. Met weinig tevreden. Zijn boterham komt van de kunstuitleen die hij in een nabij pand bestiert (toevallig een voormalig klooster) en van de parttime baan van zijn vrouw. Van de inkomsten van het klooster “moeten eerst de dames van de huishouding betaald worden, dan de huur, daarna de energierekening. Ik denk dat ik de grootste crediteur van de stichting ben.“
Toch is Mark meer dan bescheiden: hij heeft een “heilig geloof” dat zijn plan voor de toekomst in 2020 of 2021 gaat werken. Dat plan leunt op drie elementen: (1) retraites en meditaties in de weekenden, (2) stiltedagen en programma’s voor mensen met burn-out door de week en (3) individuele overnachtingen door pelgrims.
De pelgrims komen al, in 2019 mogelijk zelfs bijna 1.000: pelgrims van de Walk of Wisdom rondom Nijmegen, pelgrims op weg naar Santiago of deelnemers aan de Hindewalk, een meerdaagse pelgrimstocht met het klooster in Velp als thuisbasis. Velp ligt ook op een nieuw kloosterpad langs religieus Brabants erfgoed waarvan eveneens het Franciscaans klooster in Megen, op loopafstand van Velp, deel uitmaakt.
Mark: “Elke pelgrim die hier slaapt, vindt het geweldig en een verdieping van de ervaring van onderweg zijn.” Dat kan ik me voorstellen: de 18e eeuwse refter is al een overnachting waard, net als “de wolk van gebeden” in de gangen of de verstilde kloostertuin met het intieme bos erachter, afgeschermd van de wereld door een haag van groen en sloten.
Al die pelgrims brengen inkomsten met zich mee en pelgrimeren is een trend. Dat bleek wel toen in het Brabants Dagblad een artikel over het kloosterpad verscheen: binnen één dag stroomden 40 aanmeldingen binnen – terwijl het pad niet eens officieel geopend is.
Waar komen al die pelgrims vandaan? lijkt daarmee wel beantwoord. De pelgrims moeten alleen nog weten dat ze in het klooster terecht kunnen. Ik maak er met liefde reclame voor.
Wat verbindt de mensen?
Een mooi klooster is niet genoeg om mensen met elkaar te verbinden, dat had ik wel geleerd in de experimentele leefgroep. Er ontstonden spanningen over de invulling van het getijdengebed: hoe christelijk moest dat zijn? Daaronder lag de cruciale kwestie: welke spiritualiteit verbindt de mensen als er geen gezamenlijke leefregel of traditie is om op terug te vallen?
Mark lijkt die kwestie met Avant Spirit voor Velp op een eenvoudige wijze te hebben opgelost. De leefgroep is niet meer het doel. Dat is het laten groeien van een centrum voor rustzoekers. Mark: “Wij willen Velp op de kaart zetten als centrum voor stilte, bewustwording en ontwikkeling. De stilte hebben we al. Bewustwording komt vaak als je stil bent. Vanuit de bewustwording zie je of je tevreden bent of iets wilt veranderen, dan ga je je ontwikkelen.” Het getijdengebed bestaat dan ook voornamelijk uit stiltemeditatie.
Met 40 vrijwilligers en twee mensen die tegen kost en inwoning meehelpen, is Mark druk bezig om retraites en meditaties te werven die passen bij Velp, liefst verwant aan pelgrimeren. Voor scholen wil hij een educatief programma en voor mensen met burnout legt hij contacten met verzekeraars.
De insteek is daarmee veel zakelijker dan de experimentele leefgroep met de kapucijnen. De maat voor succes is nuchter: het concrete doel om de rekeningen te kunnen betalen. De energierekening alleen al kost €30.000,- per jaar. Zonnepanelen mogen niet vanwege de status als monument.
Kan dit werken?
Als ik met mensen spreek over het concept van “een pelgrimsklooster in Nederland”, komt onvermijdelijk de vraag: gaat dit werken? Mark staat voor de formidabele opgave om ieder jaar een flink bedrag aan inkomsten te genereren en tegelijk de sfeer van het gebouw te behouden. Mark: “Ik wil dit klooster behouden in de energie en sfeer die er nu is. Er zijn krachten in de buitenwereld die deze sfeer om zeep zullen helpen. Zorgpartijen snuffelen al aan het gebouw. Wat dacht je van het klooster als hotel? Dan is de energie meteen weg.”
De insteek mag dan zakelijker zijn, met de bezieling zit het wel snor. Een man die hard blijft doorwerken terwijl er nauwelijks geld is voor zijn salaris en opleeft van pelgrims die €20,- minder betalen dan toeristen die binnenkomen via booking.com, verdient een pelgrimszegen – al weet ik niet wie die hem zou kunnen geven.
Mark: “Een toerist via booking.com gaat meteen hard praten en trekt elk deurtje open. Maar als hier een pelgrim komt, hoef je niet te zeggen: je bent in een klooster. Pelgrims respecteren de rust. Die voelen de sfeer aan. Heel frappant.”
Beste pelgrims, trek je schoenen aan en wandel naar Velp in Brabant om dit prachtige initiatief met je eigen spoor verder te trekken!
Damiaan Messing
Link Jacobsstaf
http://www.avantspirit.nl/
Pelgrims die rechtstreeks boeken, krijgen op vertoon van pelgrimspaspoort (Jacobsgenootschap) of pelgrimsveter (Walk of Wisdom) €20,- korting. ’s Avonds mee eten is mogelijk. Op termijn wil Mark een kamer met stapelbedden realiseren voor budgetpelgrims.