Kiza Magendane schrijft mee aan Op Weg naar Wijsheid
Mooi nieuws: schrijver Kiza Magendane gaat de Walk of Wisdom lopen en schrijft mee aan ons tweede pelgrimsgetijdenboek Op Weg naar Wijsheid.
Kiza schrijft geregeld voor NRC-Handelsblad en de Groene Amsterdammer en publiceerde recent een boek: Met Nederland in therapie. Hierin beschrijft hij hoe hij als 15 jarige vluchteling uit Congo uiteindelijk met zijn oma in Friesland terecht komt en na vele jaren Nederlander wordt. Een lange reis waarin hij zich op relatief late leeftijd de Nederlandse taal vloeiend eigen weet te maken. Na het atheneum studeert hij af aan de universiteit als politicoloog. Hij is inmiddels begonnen aan een veelbelovende carrière als schrijver en columnist.
“Het vergt moed om dankbaar te zijn”
In Trouw vertelde Kiza Magendane recent dat dankbaarheid voor hem een belangrijke levenshouding is. Een levenshouding die zijn kritiek op alle ongelijkheid in de wereld in balans houdt. “Ik zie om me heen veel mensen die zichzelf op de borst kloppen en zeggen: ‘Dat ik hier nu sta, heb ik helemaal aan mezelf te denken.’” Kiza wijst juist op de toevalligheid van alle succes. Wat je bent en kunt is van zoveel factoren en omstandigheden afhankelijk: je talenten en karakter, je familie, je paspoort, waar je woont.
In een artikel in de Groene Amsterdammer reist Kiza terug naar Assen, waar hij taaldocent mw. Van Schaijk bezoekt. Het was dankzij haar dat hij niet in een voor een migrant gebruikelijk mbo traject terecht kwam, maar naar het atheneum kon. Mensen als zij, maar ook twee gastgezinnen, leden van een kerk waar hij kwam of een lokale afdeling van het CDA, maakten dat hij zich gewaardeerd en opgenomen voelde in dit land. Hij kreeg er vertrouwen door om aan het land bij te dragen.
Die dankbaarheid komt goed aan bod in zijn Ted-talk: Why you should adopt a refugee. Ik kreeg er zelf zin van om vluchtelingen te helpen bij hun ontwikkeling: hier kun je concreet een positief verschil maken in het leven van anderen.
“We zijn allemaal migranten door de tijd”
Eén van de belangrijkste boodschappen uit zijn boek Met Nederland in therapie is het dynamische karakter van burgerschap. Onze nationale identiteiten zijn geen in beton gegoten constructies die al eeuwen bestaan. Ze zijn voortdurend in beweging. Samenlevingen veranderen vandaag de dag bovendien zo snel, dat iederéén in een mensenleven een fors aantal indringende maatschappelijke en technologische veranderingen te verduren krijgt. “We are all migrants through time” citeert hij Moshin Hamid.
Volgens Kiza Magendane hebben migranten met hun ervaring van vloeibaarheid van nationale identiteiten iets over te dragen. Terwijl de wereld vloeibaar of ‘elastisch’ is geworden, zitten veel witte Nederlanders vaak nog vast in één, uitsluitende, nationale identiteit. Het kunnen omgaan met verandering of het schakelen tussen verschillende codes van culturen is een kwaliteit die elke samenleving kan gebruiken. Het besef van de toevalligheid van je geboorte in de Nederlandse welvaart kan daarnaast bijdragen tot meer waardering en zorg voor de schitterende staat van het land.
Nog altijd vreemdeling?
Kiza Magendane werd officieel Nederlander en moest daarvoor als nieuwkomer een eed afleggen: “Ik verklaar dat ik de grondwettelijke orde van het Koninkrijk der Nederlanden, haar vrijheden en rechten respecteer. En beloof de plichten die het staatsburgerschap met zich meebrengt getrouw te vervullen.” Als hij echter in een zaaltje aan witte Nederlanders voorlegt of hij daardoor ook het recht heeft kritiek te uiten op Zwarte Piet, is het antwoord nee. Vriendelijk vertelt een jongeman hem dat je bij iemand te gast ook geen kritiek geeft op de manier waarop een schilderij aan de muur hangt.
Ik ben in hun ogen kennelijk dus niet echt een Nederlander, denkt Kiza. En, later in het boek: Waarom word ik zo vaak als migrant of zwarte schrijver getypeerd, terwijl dat bij andere Nederlanders met een migratie-achtergrond niet gebeurt, zoals Eva Jinek of Kajsa Ollongren?
Ongemakkelijke spiegel
Kiza Magendane houdt witte Nederlanders in Met Nederland in therapie een ongemakkelijke spiegel voor. Hij laat je beseffen hoe willekeurig het is dat mensen in Nederland met zoveel rechten geboren zijn terwijl zogenaamde ‘gelukzoekers’ in Afrika dat niet zijn. Het is niet onze verdienste en niet hun schuld. Als we de vluchtelingenstromen tegen willen gaan, zullen we collectief iets aan de ongelijkheid in de wereld moeten doen. En daarmee iets tegen het onrecht van de ‘geboorteloterij’ die nu heerst.
Onwillig racisme
Tegelijk voel ik bij Kiza’s boek ook herkenning en verbondenheid. Ik herken de reactie van de witte Nederlanders in dat zaaltje, iets in mij reageert ook zo op niet witte mensen. Ik ben zelf opgegroeid in een forensendorp in Noord-Brabant met een enkele Turk en een paar uit Azië geadopteerde medeleerlingen. Het vaderland van mijn jeugd is wit en (na)christelijk. Ik koester hartstikke kosmopolitische idealen, maar mijn onderhuidse reactie tegenover mensen van kleur en een andere achtergrond is vaak ongemak en vervreemding. Zo herinner ik me goed hoe ik in Enschede aankwam met de trein in een tijd dat ik als een van de weinige witte mensen in een Haagse wijk woonde. Ik stapte vanuit de trein in een zee van witte mensen en mijn ontspanning was lijfelijk.
Lang heb ik me voor deze reactie geschaamd – ik was toch een ‘gutmensch’! – en haar verborgen gehouden. Dit werd makkelijker doordat ik in Den Bosch en Nijmegen ging wonen. Steden waar mensen van kleur nog ver in de minderheid zijn. Inmiddels woon ik in Amsterdam. Ik schaam mij niet langer voor mijn racisme, het is namelijk onwillig. Het komt voort uit onbekendheid. Onbekendheid met mensen met een andere achtergrond. Die onbekendheid daag ik in nieuwe contacten uit.
Het lezen van Met Nederland in therapie voelt hierbij daadwerkelijk therapeutisch. Ik besef erdoor dat ik en veel andere witte Nederlanders in de rouw zijn. In de rouw om het verdwijnen van het vertrouwde land waarin we zijn opgegroeid. Voor die rouw is ruimte nodig, die gevoelens mogen er zijn. Kiza Magendane is daarin kritisch zonder aan te vallen. Hij zoekt het gesprek. Dat creëert bij mij een gevoel van verbondenheid. Hij laat me zien dat het “verhaal van Nederland” niet af is. Het is voortdurend in beweging. Een nieuw verhaal van Nederland is in de maak. De grote klasse van Kiza Magendane is dat hij uitnodigt om daar samen een bijdrage aan te leveren.
Ik zie uit naar zijn pelgrimsverslag.