Geloof en bijgeloof op een verkenning voor een WoW België

,
Walk of Wisdom België?

Pionier Damiaan Messing ging op verkenning voor een Walk of Wisdom België en schreef onderstaand verslag.

In de afgelopen jaren wezen twee of drie mensen me op het voormalig klooster Rosario in Bever (België). We wilden toch uitbreiden naar het buitenland? Dit klooster in Pajottenland was omgebouwd tot B&B met aandacht en poëzie, er werden bijzondere concerten georganiseerd en het werd beheerd met gevoel voor ecologie. Een ideaal vertrekpunt voor een Walk of Wisdom België.

Rosario, Bever

Ik herinner me dat ik naar de website van Rosario ging en vervolgens niet wist wat ik ermee aan moest. Het leek me een fraaie en geïnspireerde plek, maar ook een project op zich met kamers die voor een pelgrim aan de prijs waren. Waarom zouden ze een Walk of Wisdom België beginnen? Een project dat nog meer tijd zou kosten, zonder perspectief op winst? Marketing voor de B&B misschien, dacht ik, maar dat leek me niet de juiste motivatie.

Begin vorig jaar kwam plots een mail van de eigenaar zelf: Johan Vriens. Johan had een pelgrim van ons op bezoek gehad en was die avond op de website gaan struinen. Of ik niet naar Bever wilde komen om kennis te maken voor een WoW België?

Tiens, zeggen ze dan bij de zuiderburen, kijk nu… Na overleg met Manja besloot ik Johan met open vizier te antwoorden, inclusief bedenkingen. Zijn reactie kwam prompt en was begripvol. Hij stuurde een NRC Handelsblad interview met hem en de schrijver van de zeer korte verhalen A.L. Snijders. Johan bleek ooit een café in Antwerpen te hebben gehad waar alleen klassieke muziek te beluisteren was. Hij sloot het café omdat het te druk werd. Hij begon een keten biologische bakkerijen en zat later in het conceptueel team van Dille en Kamille. Het interview ademde cultuur en sensitiviteit – dienstbaarheid ook. Er stonden prachtige regels uit een sonnet van Nijhof:

Hij heeft des nachts op een rivier gevaren, / Hij zag het zonlicht dat de straten kleurde – / En wist dat hij niet leefde, maar gebeurde, / […].”

Ik werd nieuwsgierig naar een verkenning.

Dode vogel

Het begin was veelbelovend.

Navraag bij een van onze Belgische pelgrims – een fervent wandelaar – leverde per ommegaande enthousiasme over de streek: vol stilteplekken, heuvels, groen, maar ook open landschap en vlakbij de taalgrens met Wallonië, wat de tocht een extra dimensie kon meegeven.

De afstand tot de bewoonde wereld bleek ideaal: dicht genoeg bij Brussel om er met het OV te komen (1,5 uur), maar ver genoeg om er geen last van te hebben. Ik stapte uit op een aftands stationnetje in een plaatsje van waaruit ik met een soepele verbinding nog een kwartier door Vlaams platteland moest met de bus. Brussel was hier ver weg.

Bever zelf leek me erg klein om toegewijde vrijwilligers te vinden, maar Rosario overtrof mijn verwachtingen: Johan en zijn partner Sofie ontvingen me hartelijk, maar ook rustig in het voormalige zusterklooster, dat smaakvol was verbouwd met behoud van ruimte en traagheid. Dichtregels in de tuin en op de muur, het eten duurzaam. Zelfs het regenwater werd opgevangen en naar het toilet geleid. Johan had het over een budgetkamer voor pelgrims en wilde de B&B omvormen tot ‘shared living’, waarbij bewoners naast een privé deel een gezamenlijk deel onderhouden en bijvoorbeeld samen pelgrims opvangen.

Johan bleek naast het Rosario klooster een poëzieherberg te zijn begonnen (Surplace) in een tweede pand, naast de kerk van Bever. Dat bleek nog mooier dan het klooster met 9 kamers die elk gewijd waren aan een dichter. De Vlaamse dichter des Vaderlands logeerde er al geregeld en ik zag een prachtig gedicht van hem met de hand geschreven, gespijkerd tegen de muur. Het pand was bijna af en met ecologische materialen gebouwd: leem en hout, de tuin wordt aangeplant vol eetbare bloemen.

Wonderlijk was dat in het huis overal antieke rieten duivenmanden stonden en ‘constateurs’ – prikklokken waarmee postduiven geklokt worden als ze weer thuis komen. Hun duivenringetje wordt in de constateur gedaan, die tijd en datum op een papier stanst ten behoeve van de wedstrijdregistratie. Wat bleek: het pand was van een kampioen postduiven houden geweest. Op een van de vensterbanken zag ik een duivenringetje liggen, genummerd en met de landscode BE erop. Tjonge, dacht ik, één van onze rituelen is het verzamelen van duivenringetjes. Worden we hier van boven gestuurd?

Een uil in de zak

Net voordat ik mijn kritische, academische aard voorgoed had verruild voor een godsvruchtige wandelborst in het wonder van de Heer, bevond ik mij plots in een vermoord landschap. Ik had op aangeven van mijn tipgevers een route uitgestippeld in de Vlaamse Ardennen, de naburige streek van Pajottenland, waar Bever ligt. Alhier wilde ik uren dwalen door middel van het beroemde wandelknoopnetwerk van onze zuiderburen.

Tot mijn horreur liep ik kilometers over geasfalteerde paden door een heuvellandschap dat weliswaar groen was, maar ook doorsneden door wegen en overal bebouwd of tot een landbouwwoestijn gemaakt waar geen vogeltje meer floot. In diepe mineur over wat de mens met de natuur kan doen, hing ik mijn hoofd te moede en zag in de berm een aaneenschakeling van zwerfafval. Ik besloot tot een daad van reiniging en al snel vulde zich een grote tas vol tot ik in het gras een nieuwe zak zag liggen. Die kan ik goed gebruiken, dacht ik, en griste haar uit het hoge gras. De zak bleek geladen met een dode, intens stinkende vogel. Op de zak een groot embleem van de boekhandel de Standaard: een uil…

Jij ook met je bijgeloof!! Foeterde ik op Vlaamse wegen tegen mezelf. Hoe kun je na alles wat er in de geschiedenis aan kwaad is gebeurd nog geloven aan een Goede Geleider? Ik liet het gaan: deze wereld is niet voor tere zielen. Jammer, maar helaas.

Onbehaarde paden

Gelukkig is ook dít waar op onze wereld: het kan verkeren! Die avond was ik de enige gast in een grote jeugdherberg waar ik in een oase van rust ontdekte dat het Vlaamse wandelnetwerk twee soorten paden aangeeft: verhard én onverhard. Tot mijn eigen verrassing verhaspel ik in navertellingen dat ‘onverhard’ soms tot ‘onbehaard’, wat ik op een eigenaardige manier wel passend vindt. Het netwerk hernieuwd bestuderend, leerde me dat ik die dag heel anders kunnen uitstippelen als ik de wetenschap van de onverharde paden tevoren had gehad.

De tweede dag ging ik opnieuw. Ditmaal zoveel als mogelijk onverhard. Het werd een schitterende route: prachtig oude bosgebieden en verrukkelijke landweggetjes, slingerend door de heuvels. Het gebied waar ik toen liep, was ook meer open en ruimtelijk, minder bebouwd. Het deed in niets onder voor de schoonheid van de beste stukken Walk of Wisdom Nederland.

Uitgedaagd

Twee dagen later zat ik met Johan en Sofie aan tafel om te evalueren en verder te denken. Het klikte tussen ons en Johan stelde precies de juiste vragen: onafhankelijk, maar betrokken en vol goede wil. Die stalen spelden van ons, dat kon toch niet! Het moest duurzamer. En waarom zetten we niet veel duidelijker in op ecologie door hiervoor commitment te zoeken bij slaapadressen of gemeenten aan de route? Konden we niet een ‘charter’ opstellen met onze basisprincipes zodat WoWs in andere landen wisten waar we precies voor stonden?

Johan had ook een buitengewoon slim plan: dezelfde speld en dezelfde lay-out voor elke routegids, maar voor elk land een andere kleur. Mooi symbool van eenheid én verschil. Voor de Walk of Wisdom België dacht Johan aan een ronde die Vlaanderen en Wallonië met elkaar verbond. Hij had al eens de Vlaamse en Waalse dichters des Vaderlands op een tandem naar de taalgrens laten rijden om daar af te stappen en van plaats te wisselen voor het stuur.

Bijgeloof deed hier in Bever niet ter zake, dacht ik. Goede en bevlogen ideeën wel én het vermogen ze in daden om te zetten. Die waren hier ruim voorradig, constateerde ik.

Ik hoop dat deze eerste verkenning op onbehaarde paden over het Vlaamse platteland uitgroeit tot een verdere verbinding. Of dat werkelijk gebeurt, staat nog helemaal open, maar dat de verkenning ons in Nijmegen heeft geïnspireerd, staat vast: we zijn aan het experimenteren met een speld van bamboe en het eerste concept van een charter met de basisprincipes voor de Walk of Wisdom is inmiddels geschreven.

Dankjewel voor de gastvrijheid en inspiratie Johan!

Damiaan

Meer over Rosario in Bever: https://www.rosario.be/

Meer over poëziehotel Surplace: https://www.surplace.be/

Gedicht aan de muur in Surplace (“Deze plek”, Charles Ducal)