Meer dan eigen wijsheid alleen?
Interview Hans Peerden
In september interviewde ik Hans Peerden, die afscheid nam als bestuurslid van de Walk of Wisdom. Als ik Hans zou typeren als huisarts en NEC voetbalfan doe ik hem geen recht: hij heeft grote moeite met vaste identiteiten die “het leven stollen en al te veel vastleggen.” Een gesprek over vorm en beleving en de brug tussen persoonlijke en collectieve wijsheid.
Op pad met iets extra’s
“Wat is de Walk of Wisdom?” We zitten op een bankje in het Nijmeegse Goffertpark op een vrij koude, maar zonnige herfstdag en kijken samen de vraag aan. Het is het afscheidsinterview van Hans na vier jaar bestuurswerk. Vijftig meter van ons ligt de thuishaven van de voetbalclub waar hij een seizoenskaart heeft. Iets verderop de huisartsenpraktijk waar hij bewust parttime werkt om ruimte te hebben voor vrije tijd.
Hans:” Is de Walk of Wisdom het ritueel van de vertrekceremonies, de pelgrimslauden, de stiltewandelingen, de route met de symbooltjes? Nee, het gaat niet alleen om de vorm van het ritueel, maar ook om de beleving ervan. Al kan het een niet zonder het ander. “
De vormen van de Walk of Wisdom kunnen helpen een diepere laag te ervaren van wat we dagelijks meemaken. Hans: “Vergelijk het met afscheid nemen. Het is belangrijk om dat met elkaar te doen. Dankzij het ritueel van het afscheid maak je de verbinding expliciet die er met elkaar was.”
Wat wordt zichtbaar in de Walk of Wisdom? Hans: “Je kunt wandelen als een zondags tijdsverdrijf, maar bij een pelgrimstocht ga je met iets extra’s op stap. Soms om los te laten, soms om openingen te vinden. Het gaat vaak om het beter maken van iets. Een betere verbinding met de natuur, een vrijer contact met mensen – vanuit openheid in plaats van het functionele. Het extra zit in de emotie, de ervaring, de beleving.”
Ik vertel Hans dat ik een familielid ooit trots foto’s liet zien van mijn pelgrimstocht. Mooi, zei die, maar het valt me op dat er helemaal geen mensen op staan. Dat ‘extra’ van pelgrimeren is bij mij kennelijk de ervaring van een natuurlandschap zónder mensen. Heel anders dan bij Hans. Zijn onderscheid tussen vorm en beleving bevestigt mooi hoe ritueel wetenschappers een pelgrimstocht vergelijken met een leeg schip: de vormen van de pelgrimage zijn het schip, hoe die vormen worden ingevuld – de beleving – is afhankelijk van de pelgrim zelf.
Buiten het alledaagse
Hans: “Ik heb altijd verlangen gevoeld om gerichter met de natuur bezig te zijn en de verbinding te ervaren met mensen. Maar als je in vaste structuren van werk en gezin zit, kom je daar vaak niet aan toe. Ik moest moeite doen om niet geleefd te worden. Gaandeweg begon ik meer behoefte te krijgen aan persoonlijke ruimte.
Buiten de alledaagsheid van ons werk en de dingen die geregeld moeten worden, is een hele belevingswereld. Door daar tijd voor te maken is mijn leven rijker geworden. Het is dat extra in het leven waarvoor sommige mensen gaan bidden, maar wat voor mij expliciet wordt in de natuur en nieuwe ontmoetingen. Dat ‘extra’ is voor mij meer dan alleen een leuke hobby. Plezier maken met een groep vrienden en kiezen voor lol en elkaars gezelschap heeft óók zin, maar mijn behoefte was om de zingeving over waarom-zijn-we-hier-op-aarde ook bewust te ervaren en samen met anderen iets moois te maken, iets toe te voegen.”
Behalve bestuurslid was Hans een van de initiatiefnemers van de jaarlijkse reeks stiltewandelingen ‘De Walk of Wisdom in een jaar rond’: “Zonder te praten kun je extra genieten van het buiten zijn. Aan het einde van de dag denk je: we hebben niks gezegd en toch waren we samen en hebben we een band.”
Persoonlijke en collectieve wijsheid
Ik biecht Hans op dat ik worstel met dat ‘lege schip’ waarbij de pelgrim zelf bepaalt wat de Walk of Wisdom betekent. Ik voel dat vrijheid belangrijk is voor het succes van de pelgrimsroute, maar ik vind die nadruk op ‘eigen wijsheid’ wel erg vrij-blijvend. De wereld heeft meer nodig dan alleen eigen wijsheid.
Hans:“Het leven is iets bijzonders, maar je hebt het niet in de hand en het kan soms ernstig tegenvallen. Voor mij is wijsheid inzicht hoe daar goed en betrokken mee om te gaan. Dat vraagt tijd en inzet, maar ook openheid voor de vraag hoe je het leven op een goede manier kunt leven. Dat goede is voor mij iets waarvan je intuïtief zegt: dit is goed. We beleven de hele dag met zijn allen iets en om dat met openheid voor het goede te doen, is waardevol. We zijn niet overgeleverd aan de situaties die op ons afkomen. “
Dat is precies, zeg ik Hans, waarom ik in 2011 mede initiatiefnemer van de Walk of Wisdom was. Ik wilde me niet passief overgeven aan de problemen van deze tijd, zoals de klimaatverandering, de grootschalige vernietiging van natuur en de opgave met miljarden mensen samen te leven op één planeet. Ik wilde helpen zoeken naar oplossingen door te inspireren tot verbondenheid tussen mens en wereld, o.a. via het symbool van Huub en Adelheid Kortekaas en een in de kiem wereldwijde pelgrimsroute. Voor mij was de Walk of Wisdom dan ook méér dan alleen een zoektocht naar je eigen wijsheid: zorg goed voor jezelf èn voor de wereld waar we allemaal deel van uitmaken.
Hans: “Is wat goed is voor jou ook goed voor de wereld? Natuurlijk vind ik het fijn om met mensen contact te hebben die een gelijk gevoel voor het goede hebben als ik. Alleen: om dat gedeelde gevoel voor wat goed is absoluut te maken, vind ik link. Er is veel slechts gebeurd door mensen die geloofden het goede na te streven. Nazi’s, christenen en moslims hebben in naam van het goede gemoord. Wie bevroren is in zijn eigen gelijk, wordt blind voor de grenzen van anderen. Dan kom je bij ‘Waarheid’ in plaats van wijsheid. Bij ideologie. “
Hans is even stil en kijkt me aan met een mengeling van nuchterheid en compassie: “Het beste voor het stoppen van de menselijke bijdrage aan de opwarming van de aarde is dat wij mensen met zijn allen ophouden te bestaan.” Zijn ogen maken de redenering rond: een absurd idee natuurlijk.
Ok, maar dat neemt toch onze verantwoordelijkheid niet weg als individu om bij te dragen aan de oplossing van problemen voor ons allemaal?
Hans: “Hoe wij nu met de natuur omgaan is een deel van de mogelijkheden van onze macht als mens. We worstelen ermee dat die macht ook schade toebrengt. Maar de schuldvraag vind ik niet productief. Belangrijker is de vraag hoe we opnieuw keuzes kunnen maken om die verbondenheid tussen mensen en wereld vorm te geven. Het gaat erom hoe we vooruit kunnen.
Dat betekent dus niet dat we geen actie ondernemen, dat is óók iets doen, namelijk: het laten gebeuren. Met een pelgrimsroute kun je de verbondenheid met het landschap stimuleren, maar iedereen zal voor zichzelf de keuze moeten maken om dat landschap leefbaar te helpen houden. Ik zou willen dat mensen die keuze maken, maar om daarvoor ‘in het geweer’ te komen en de mensen te overrulen, nee, dan ga ik een grens over'”.
Dat klinkt verstandig. Hoewel mijn overmoed wel eens verlangt naar grotere stappen, herinnert Hans me aan de irritante eerste regels van het gebed tot kalmte van Reinhold Niebuhr:
“Geef me de kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, de moed om te veranderen wat ik kan veranderen, en de wijsheid om het verschil te zien.”
Mijn irritatie is nuttige informatie. Misschien is het tijd voor mij om te gaan bidden.
De wereld rond
Één advies heeft Hans voor het weggaan: houdt bij de wereldwijde ambitie van de Walk of Wisdom niet al te vast aan de vormen die in Nederland goed werken. Vormen moeten passen bij de beleving van mensen in een ander land. Hoe het zaadje van ons concept in andere landen ontkiemt, kunnen wij dus vanuit hier niet bepalen.
Maar we hoeven het ook niet alleen maar te laten gebeuren, voeg ik daaraan toe. De Walk of Wisdom is geen franchise multinational. Symbool en pelgrimsveter blijven wat ons betreft hetzelfde, maar hoe de rest er uit komt te zien… zal afhangen van de openheid waarmee we nieuwe samenwerkingen aangaan, ons eigen kompas voor wat ‘goed’ is en wat er in dialoog daarover in een ander land ontstaat. Daar is Hans ‘ stijl voor pelgrimeren met nieuwsgierigheid voor nieuwe ontmoetingen overigens duidelijk beter op zijn plaats dan de mijne waarin de mens ontbreekt.
Hans: bedankt voor dit eerlijke, maar ook optimistische gesprek en vier jaar vrijwilligerswerk voor de Walk of Wisdom!