De wereld als warm nest

Interview met Hanneke Vermeer die met 80 andere vrijwilligers de Stevenskerk openhoudt: ons magnifieke begin- en eindpunt dat in al haar grandeur ook zoveel stilte en geborgenheid omvat. Hanneke heeft al menig pelgrim zien binnenkomen en schrijft ze ook bij in het pelgrimsregister. Door Damiaan Messing.

Een paar maanden geleden werd Hanneke (76) op weg naar de Stevenskerk omver gereden door een scooter. Terwijl ze languit op de grond lag, snelden buurtbewoners naar haar toe en hoorden: “Ik moet naar de kerk, ik moet naar de kerk….” Hanneke kan er nu hartelijk om lachen: “ze dachten natuurlijk: die begint te ijlen!” Maar ze moest écht naar de kerk, om gastvrouw te zijn. Ze liet zich pas helpen nadat iemand op de fiets sprong om haar komst af te melden.

Ik had het bijna niet anders van Hanneke verwacht. In de vier jaar dat ik haar ken, is ze vrijwel altijd gedreven en present: hier een praatje, daar aan het opruimen. Als een prullenbak vol is of er liggen kruimels op de grond, gaat ze gelijk aan de slag. Geregeld begroet ze bezoekers staande bij de deur, charmant tot in de puntjes en met een stralende, ietwat ondeugende glimlach. Ze bloeit op van aandacht, maar gééft die ook.

Haar oog voor detail kan ik plaatsen: ze heeft al 35 jaar een eigen zaak in interieuradvies (Atelier ’t Roth, nog steeds in bedrijf). Maar waar komt die aandacht voor mensen vandaan?

“Voor iemand klaar staan, heb ik van thuis uit meegekregen. Ik heb tien jaar als vrijwilliger bij de Vierdaagse gewerkt: ’s ochtends om vier uur de wandelaars afstempelen en ‘dan s middags weer welkom heten. Jarenlang kwam er een blinde militair bij mij stempelen, die woonde eenzaam op een kamertje achter in Den Haag. Iedere dag dat hij aankwam, was hij gelukkig. Het applaus langs de weg, de waardering die hij kreeg… Als hij niet binnen was, ging ik hem met de scanner op de fiets zoeken: hij móest het halen.
Tegenwoordig kan dat niet meer. Wie te laat is, mag dood vallen. Maar die legermentaliteit heb ik niet. ”

Ik deel mijn vooroordeel dat interieuradvies gaat om uiterlijk, terwijl zij juist ook zoveel aandacht heeft voor het innerlijk.

“Bij interieuradvies ben ik juist eerst met de mensen bezig. Ik ga bij ze ontbijten of lunchen, een keer een borreltje drinken ’s avonds. Pas dan zie ik hun behoeften: zijn het warme mensen of zakelijke mensen, of op kinderen gericht. Ik lever geen standaard interieur van Jan de kopie.”

Op eens snap ik waarom ik nooit zomaar anoniem aan Hanneke voorbij kan lopen. Ik voel me door haar gezien. Ze let op me, maar niet vanuit een of andere burgerlijke norm. Het gaat haar om uitstraling, waarbij je buitenkant laat zien wat er in je binnenwereld omgaat.

Detail Stevenskerk – handtekening metselaar uit de 13e eeuw die zo per pilaar liet zien wat hij gedaan had, op basis waarvan hij dan aan het eind van de week door de opzichter werd uit betaald.

Zo kijkt ze ook naar de kerk. Natuurlijk, ze geniet van de enorme rijkdom aan details (ze neemt me meteen mee – zie foto) en kan er met smaak over vertellen – “het liefst aan schoolklassen!” Maar de kerk is meer dan alleen mooi. “Het is een van de oudste monumenten die we hebben in deze stad.” Een monument waar iedereen welkom is en waar de deur door de 80 vrijwilligers bijna het gehele jaar open staat, met vrij entree. Een stukje gastvrijheid namens de stad. Dat draagt ze uit en wil ze iedere bezoeker meegeven. De van huis katholieke Hanneke is in deze kerk inmiddels oecumenisch geworden: “Een protestant heeft me wat te vertellen en een moslim ook. We zijn met zijn allen iets.”

Hanneke was zelf een van de eersten die de Walk of Wisdom liep. Nu geniet ze van de aankomst van de pelgrims: “Die emoties! Als ze hier de laatste dag aankomen… ik heb huilende mensen gehad. Zo emotioneel. Dan vraag ik: komt dat omdat je het hebt volbracht? Maar dat is het niet. Het is meer dat ze diep tot zich zelf zijn gekomen, tot de kern van hun ik-zijn. In het normale leven omringen mensen zich met anderen, maar op zo’n tocht ben je toch dagen achtereen alleen. Dat emotioneert.”

Van haar collega vrijwilligers weet ik dat Hanneke de tijd neemt voor pelgrims. Tot onbegrip van één van hen – die is met vijf minuten klaar – kan Hanneke wel twintig minuten bezig zijn: iets te drinken halen, luisteren. Het meeste werd ze geraakt door een vrouw die jarenlang een groot bedrijf had en bij wie net de kinderen de deur uit waren. “Ze zat met haar man thuis en op eens kreeg ze het gevoel van een leeg nest. Toen is ze gaan lopen.”

In Hannekes eigen leven is een nest er niet van gekomen, “maar ik wil graag even voor iemand een warm nest zijn.”

Meer over de Stevenskerk in de uitgave De Stevenskerk: 750 jaar spiegel van Nijmegen – link

Stevenskerk – detail
Grafsteen van familie de Haan, met afbeelding van een haan erop als familiewapen