Uit het archief: Grote rivieren, grote invloed
Achtergrondverhaal over het hoogwater aan het begin van de route half februari. Foto: luchtfoto van de Waal bij Winssen op 26 jui 2004 (waterpeil 9.00 meter +NAP te Lobith)
Het stroomgebied van de Waal bij Nijmegen is momenteel 10 keer kleiner dan het oorspronkelijke. Toch is daardoor de oerkracht van onze grote rivieren nog niet getemd. Zo nu en dan komt deze slapende reus tot leven en stijgt het water met wel 2 meter per dag tot ongekende hoogte. Ruimte geven aan dit natuurfenomeen is het gekozen antwoord van Rijkswaterstaat ter hoogte van Nijmegen bij Lent. Sinds de extreem hoge waterstanden van 1993 en 1995 zijn er daarom op verschillende plekken langs de grote rivieren projecten gestart die grote invloed hebben op het landschap.
Al wandelend door de Stadswaard of uiterwaarden bij Beuningen zijn niet alleen de invloeden op het landschap te zien van de rivierverruimende maatregelen. Zo nu en dan laat de Waal ‘zijn tanden zien’. Bijvoorbeeld bij een klein hoogwatergolfje, halverwege februari 2016. Onderstaand treft u meer informatie aan over dat hoogwatergolfje, de waterstanden én over de invloed van de ingrepen die ons moeten behoeden voor toekomstige rampen.
Hoogwatergolfje, half februari 2016
Op 13 februari 2016 bereikte het hoogwatergolfje op de Rijn bij Lobith een hoogte van 12,95 meter boven NAP. Dat is een stand die bijna jaarlijks bereikt wordt en zeker geen reden is tot paniek. De kribben staan dan ongeveer één meter onder water en eigenlijk alleen de laagste (onbekade) delen van de Stadswaard en Bisonbaai verdwijnen dan onder water. Toch is dat ruim 5 meter meer dan de stand die voor de rivier als “normaal” geldt. Dan gaat het toch om een serieus paar natte voeten.
Bovengenoemde top werd bereikt na een periode waarin de rivier 25 cm per dag was gestegen. Ook dat is niet extreem want er zijn hoogwatergolven bekend waarbij het water meer dan 2 meter per dag steeg!
Wellicht denkt u na het lezen van deze getallen: “dat hoogwatertje stelde dus eigenlijk niks voor”. Dan is het wellicht goed om te realiseren dat, op het moment van de piek, er maar liefst 5000 m3 water per seconde door de rivier stroomde. Een waterkolom van 500 meter breed en 10 meter hoog. Dat wil je toch liever niet door je straat hebben stromen, lijkt mij zo.
Bij het hoogwatergolfje van februari 2016 stonden alleen de laagste delen van de Stadswaard onder water.
Sleeping Giant
Grote delen van het jaar is niet veel van de ongetemde oerkracht van de rivier te zien. Gestaag stroomt hij door oneindig laagland naar zee en op gepaste afstand wachten de winterdijken op hun beurt om het water te keren.
Tijdens een zomerse wandeltocht door de Winssensche waarden of uitwaarden bij Beuningen is het daarom moeilijk voor te stellen welke kracht de Waal kan ontwikkelen. De kans groot dat tijdens zo’n wandeling de rivier dan binnen het zomerbed stroomt. Met een stroomsnelheid die past bij het overbruggen van ongeveer 8,5 meter hoogteverschil over een afstand van 150 kilometer. Dat is de afstand tussen het punt waar hij Nederland binnenstroomt (bij Lobith) en daar waar hij in zee stroomt (bij de Haringvlietsluizen).
Bij extreem lage waterstanden zakt de rivier bij Lobith tot onder de 7 meter en zal er plaatselijk minder dan 2 meter water door de rivier stromen. Hoe anders is dat bij hoogwater? Tijdens de hoogste stand van de laatste decennia (die van 1 februari 1995) stond er bijna 10 meter meer water in de rivier. Het water staat dan tot aan de kruin van de dijk en de rivier is dan doorgaans 2,5 km breed! Volgens de technici van Rijkswaterstaat stroomt er dan per seconde ruim 11.000 m3 water door de rivier. Met recht kan er dus gesproken worden van een ‘sleeping giant’. Een oerkracht waar je maar beter ruimte voor kunt maken.
Hoogwater op de rivier staat bij de Plaat van Ewijk met de A50 op de achtergrond. Foto gemaakt op 20 maart 2001 (stand van de 14.15 meter te Lobith).
Ruimte voor de rivier
De hierboven staande feiten en cijfers maken duidelijk dat er met respect omgegaan dient te worden met onze grote rivieren. Om toekomstige rampen te voorkomen heeft de Nederlandse overheid daarom een proces in gang gezet om ruimte voor de rivier te maken. In dat kader worden nevengeulen aangelegd, uiterwaarden afgegraven en zelfs dijken teruggelegd.
Een goed voorbeeld van een dergelijk project bevindt zich tegenover het stadscentrum van Nijmegen. Ter hoogte van de Nijmeegse Waalbruggen lag namelijk een flessenhals die voor opstuwing in de rivier zorgde. In het kader van dit project, bekend onder de naam Veur Lent, is de Waaldijk 350 meter teruggelegd en is er een nevengeul gegraven. Eind 2015 zijn hier de werkzaamheden afgerond en bij het hoogwatergolfje van februari 2016 heeft de geul voor het eerst mee gestroomd.
Ter hoogte van Nijmegen is bij Lent de winterdijk 350 meter teruggelegd en is een nevengeul gegraven.
Foto boven: 21 april 2009 voor de werkzaamheden. Foto onder (Toine Peereboom): 13 februari 2016 met een meestromende nevengeul.
Voor meer informatie zie:
www.waterpeilen.nl (actuele informatie over de waterstanden)
www.ruimtevoorderivier.nl (informatie over de werkzaamheden langs de grote rivieren)
