Alle clichés over pelgrimeren bleken waar te zijn

Iets maakt pelgrimeren anders dan ‘gewoon’ wandelen. Maar wat dan? Lonneke onderzocht dit. Ze ging op zoek naar de betekenis van seculiere pelgrimage en kwam uit bij de Walk of Wisdom. Inmiddels is het zover: haar scriptie is af, goedgekeurd, ze is afgestudeerd met een 7,8 als eindbeoordeling. Om het pelgrimeren te doorgronden is ze ten slotte ook zelf op pelgrimage gegaan. Dankbaar aan alle pelgrims die de Walk of Wisdom gelopen hebben – in het bijzonder degenen die ze heeft geïnterviewd en van wie ze het verhaal mocht gebruiken – ging ze op pad. Hieronder haar verslag en doorkijk naar haar scriptie.

In juli 2020 was het eindelijk zover: rugzak op, wandelschoenen aan, Pelgrim opgespeld, en het (toen nog) leren bandje om voor de vogelringetjes. Na al een maandenlange pelgrimage achter de rug te hebben die bestond uit het lezen van literatuur over seculiere pelgrimage, het luisteren naar verhalen van pelgrims van de Walk of Wisdom tijdens interviews, en eindeloos schrijven, begon ik aan mijn eigen Walk of Wisdom. Mijn naam is Lonneke, en het afgelopen jaar heeft Walk of Wisdom voor mij centraal gestaan, omdat ik er mijn masterscriptie over heb geschreven. Deels ging ik op pad omdat het onderdeel uitmaakte van mijn onderzoek, maar nog meer omdat ik zelf de noodzaak daartoe voelde; even eruit, reflecteren op het afgelopen jaar, op thema’s die spelen, en lekker wandelen.

Zingeving

Over wandelen zeggen veel mensen dat het zingevend, betekenisvol voor hen is. Uit de literatuur die ik gelezen had, begreep ik dat pelgrimeren ook tot zingeving kan leiden. Zingeving is een begrip waarmee ik ben doodgegooid tijdens mijn studie Humanistiek, en het was voor mij dan ook niet meer dan logisch dat mijn masterscriptie zou gaan over de mogelijke zingevende betekenis die pelgrimeren kan hebben. Zingeving is mijn vakgebied, en toch is het vaak lastig om een omvattende definitie hiervan te geven. Voor mijn masterscriptie heb ik de volgende definitie van Alma en Smaling (2010) gebruikt:

Zingeving is een persoonlijke verhouding tot de wereld waarin het eigen leven geplaatst wordt in een breder kader van samenhangende betekenissen, waarbij doelgerichtheid, waardenvolheid, verbondenheid en transcendentie worden beleefd, samen met competentie en erkenning, zodat ook gevoelens van gemotiveerdheid en welbevinden worden ervaren. (p.23)

Alle elementen die hier genoemd worden (doelgerichtheid, waardenvolheid, verbondenheid, transcendentie, competentie, erkenning) dragen bij aan zingeving. Veel pelgrims die ik geïnterviewd had gaven aan waardenvolheid en verbondenheid het sterkst ervaren te hebben. Nu was het voor mezelf tijd om te gaan ontdekken hoe erg ík die zingeving ervaarde tijdens het pelgrimeren. Erover lezen en horen is één ding, maar het zelf ervaren kan heel anders zijn. Alle ‘clichés’ bleken echter waar te zijn: ook ik voelde me innig verbonden met de natuur wanneer ik door haar schoonheid liep; ook ik was verbaasd over mijn eigen kunnen; ook ik genoot enorm van de rust en stilte; en ook ik verbaasde me over de diepe connecties die ik onderweg maakte, zowel met pelgrims als met niet-pelgrims.

Rite de Passage

Er is dus iets dat het pelgrimeren anders maakt dan ‘gewoon’ wandelen, maar wat dan? Misschien herken je het als je zelf al bent gaan pelgrimeren, maar de intentie en de aandacht waarmee je loopt lijken anders te zijn dan bij een ‘gewone wandeling’. Het is de intentie en die aandacht die pelgrimage daardoor tot een ritueel maken. Eén van de elementen van een ritueel is dat de volle aandacht bij het ritueel of de rituele handeling ligt. Pelgrimage wordt door veel auteurs gezien als een rite de passage, een overgangsritueel. Bij overgangsrituelen kun je denken aan een huwelijk, waarbij je van de ongehuwde naar de gehuwde staat overgaat, of aan een geboorte, waarbij je de nieuwe rol van moeder krijgt. Overgangsrituelen betreffen vaak sociale overgangen, en zijn duidelijk merkbaar.

Zo sprak ik een stel die Walk of Wisdom liep als overgang van het werkende naar het gepensioneerde leven. Prachtig vind ik dat! Zelf wilde ik de Walk of Wisdom lopen om de overgang van het studentenleven naar het werkende leven te markeren, maar zoals dat vaak gaat in het leven, liep het net iets anders dan gepland en was mijn scriptie toen nog lang niet klaar. De overgangen van rites de passage kunnen dus sociaal en duidelijk merkbaar zijn, maar bij pelgrimage gaat het vooral om innerlijke overgangen, innerlijke veranderingen. Die hoeven niet groot te zijn. De één komt helemaal getransformeerd terug van een pelgrimage en gooit diens hele leven om, de ander heeft een inzicht opgedaan dat diegene verder helpt. Hoe klein je transformatie ook geweest mag zijn, pelgrimeren doet dus wel wat met je.

Mijn eigen pelgrimstocht

Om mezelf als voorbeeld te nemen: ik ging wandelen met een (levens)vraag, waarschijnlijk net als velen die me voorgingen, en velen die me nog zullen volgen. Mijn vraag was: hoe kan ik meer rust inbouwen in mijn leven? Ik vind veel dingen leuk, meen dat ik alles moet doen en meemaken, en ga daardoor regelmatig over mijn eigen grenzen heen. Rust nemen is erg belangrijk voor me, daarmee laad ik mezelf weer op. Niet verrassend dat ik die rust vaak vergeet in mijn poging al het leuks in de wereld mee te maken. Ook tijdens het pelgrimeren merkte ik dat ik weinig pauze nam, en vooral flink doorstapte. Ik genoot enorm van het wandelen en de natuur om me heen, maar het tempo hield ik er wel goed in. Er waren ook dagen dat ik niet veel kilometers zou lopen, dus ik vreesde voor wat ik dan met mijn tijd zou doen. Door vaker pauzes te nemen, te aarden, de natuur goed in me op te nemen, werd ik rustiger, en merkte ik dat er gedurende de dagen meer rust in me kwam (dat, en het feit dat ik geen mobiel gebruikte en mezelf dus moest vermaken, in plaats van me te laten vermaken). Dat leidde tot het voornemen om ’s ochtends voortaan te beginnen met tijd voor mezelf, en dat lukt tot nu toe aardig goed. Een kleine transformatie, maar wel een met veel effect.

Een link naar mijn scriptie

Waarschijnlijk zou ik nog pagina’s vol kunnen schrijven. Over mijn eigen reis, maar ook over seculiere pelgrimage, zingeving, rituelen, levensvragen… Gelukkig heb ik daar al een hele scriptie over geschreven. Via de onderstaande link kun je die downloaden. Dus mocht je je willen verdiepen in seculiere pelgrimage en alles wat daarbij komt kijken, neem vooral een kijkje ;).

Lonneke