Thomas Hontelez: Wandelen naar wijsheid (interview)

Op een pelgrimage naar Istanbul (fiets/te voet) leerde docent levenbeschouwing Thomas Hontelez (1989) een aantal lessen die hij opschreef in zijn boek: ‘Wandelen naar wijsheid’. Thomas Hontelez is voorzitter van onze Raad van Toezicht en ik interviewde hem over zijn boek. Op 2 mei om 19.00u presenteert hij dit al wandelend vanuit de Nijmeegse Stevenskerk.

Ijsje

“Pelgrimeren is voor mij een snelkookpan van het leven waar je in sneltreinvaart allerlei levensfasen doorloopt: hoe ga je om met tegenslagen? Als je moe en nat door de regen bent, terwijl je doel was om lekker te lopen: hoe ga je daarmee om? Er is een zinderende zon en je hebt zin in een ijsje, maar je kunt die nergens krijgen. Zo’n confrontatie helpt je om verwachtingen los te laten en open te staan voor wat komt – al is dat anders dan wat je wenst.”

[Lachend] “Die situatie is voor mij dagelijks. Als docent denk ik vaak: ik ga de jongeren inspireren! En dan zie ik ze allemaal op hun telefoon kijken. Het is steeds weer zoeken naar de juiste modus om daar mee om te gaan en de ervaring op mijn reis naar Istanbul helpt me daarbij.”

Mensen vinden het fijn om te helpen

“Ik heb onderweg twee pelgrimswaarden leren waarderen: eenvoud en openheid. Tot eenvoud word je als pelgrim wel gedwongen: je kunt weinig spullen meenemen en móet dus eenvoudig leven. Dat betekent automatisch dat je moet openstaan voor hulp onderweg. Dat vraagt een open houding voor mensen die je tegenkomt.

In Zuid-Duitsland rekende ik bijvoorbeeld uit hoeveel geld ik nog had voor de komende tijd. Mijn conclusie: niet genoeg om Istanbul te halen. Ik zag het niet meer zitten en liep met mijn ziel onder de arm. Tot na een weggetje door het bos een jongen op me af kwam gerend. Het was een lange, slungelige jongen die op eens vanuit een weiland tevoorschijn kwam. Hij was uit Berlijn komen lopen en op weg naar de Bodensee. Hij vertelde dat hij zonder geld op zak reisde en toch leefde als een koning. Ik keek natuurlijk wat wantrouwig naar hem op, maar nog geen kwartier later stopte er een fietser naast ons. De man vroeg wat we deden en gaf ons beiden €10,- .

Ik vind het bijzonder dat er zomaar iemand komt met een antwoord op waar jij mee aan het worstelen bent. De man die ons geld gaf, dacht dat we een oude Duitse traditie van wandelen praktiseerden – de Walts – maar dat maakt niet uit. Ik heb hier en later op de route leren vertrouwen dat mensen het fijn vinden om te helpen. Je mag openstaan voor wat mensen aanbieden zonder je af te vragen: kan ik dat wel aannemen? Dat was echt een ‘eye-opener’.”

Wet van de jungle

“Ik zou het fijn vinden als we die pelgrimswaarden van eenvoud en openheid ook in de maatschappij terug zien. Dat is een beetje de missie van Wandelen naar wijsheid. Of ik hoopvol ben?

Ja, ik geloof het wel. Er is een hele hype van minimaliseren en ontspullen, mensen beseffen weinig nodig te hebben om gelukkig te zijn. Hoe bestendig dat is, weet ik niet, maar het is mooi dat het breed gedragen wordt. Ik vraag me wel eens af of we opener worden. Maar dat wij meeleven met slachtoffers van een aanslag in Nieuw-Zeeland – daar spreekt verbondenheid uit met mensen die we niet kennen.

Het leuke van pelgrimeren is dat je contact krijgt met mensen die je anders niet snel zou leren kennen. Ik werd bij de grens vaak gewaarschuwd voor mensen over de grens: kijk uit daar! De mensen zijn onbetrouwbaar! Terwijl in de praktijk mensen overal hetzelfde zijn. Overal willen ze helpen. Zo vloog in Bulgarije het wiel van mijn karretje. Ik kreeg in een winkel wat eten, terwijl even later een aannemer met een busje kwam aangereden om mij te helpen. Toen ik iets later in Turkije met een wiel in mijn hand een dorpje inliep, gebeurde hetzelfde. Binnen een mum van tijd stonden er 30 man om mij heen. De iman kwam erbij. Het werd opgelost.

Als je je kwetsbaarheid toont en gelegenheid geeft om te helpen, reageren mensen overal hetzelfde. De wet van de jungle? Kijk naar de cavia’s bij ons in huis. Die hebben vaak ruzie, maar als de een zich onderdanig opstelt, is het klaar. Geen fight meer. Misschien is het helemaal niet erg als de ander een keer de baas is, je bent ook in een vreemd land. Dan past nederigheid.”

Walk of Wisdom

“Toen ik terug kwam uit Istanbul was ik ver weg geweest, maar ik dacht, hee, wat ik heb meegemaakt, daar hoef je niet per se ver voor weg. Hoe mooi is het als je die ervaring ook in je achtertuin kunt hebben. Via via kwam ik toen in contact met de Walk of Wisdom.

Je kunt je afvragen wat het nut is van een gemarkeerde pelgrimsroute met symbolen. Eenvoud is: pak je tas en wandel! Maar dat is in de praktijk moeilijk.

Een van mijn lessen als pelgrim was: zet altijd een stip aan de horizon. Pelgrimeren is niet hetzelfde als zwerven, een pelgrim heeft een bestemming. De fysieke bestemming is een aanleiding om dichterbij je zelf te komen, om te rouwen, om te stoppen met roken – wat dan ook. Een gemarkeerde pelgrimsroute helpt dan om in beweging te komen. Het helpt dat je in de voetstappen van anderen loopt en dat je niet bij elke afslag hoeft te denken: ga ik hier links of rechts? Dankzij de markering kun je onderweg dichterbij je doel blijven. “

Een apengod

Thomas is met andere docenten levensbeschouwing bezig een begeleide pelgrimstocht aan te bieden als alternatieve schoolreis. De jongeren kunnen dan bijvoorbeeld kiezen: Rome, Parijs, raften of op pelgrimstocht.

“De jongeren bij mij op school willen wel nadenken over zichzelf en de wereld, maar op gepaste afstand. Niet te ver van ze af: dat vinden ze niet interessant. Niet te dichtbij: het zijn pubers, die gaan niet hun hele ziel en zaligheid op tafel leggen. Het is natuurlijk ook een beetje eng om oprecht naar jezelf te kijken. De uitdaging is voor mij om te laten zien dat een beetje kwetsbaarheid OK is. In de klas ben ik nog aan het zoeken hoe ik dat aanpak, maar de basis is om me te richten op ervaring in plaats van kennis. Bij het Christendom bespreek ik niet alleen thema’s als de erfzonde, maar vraag ik ook waar religie volgens hen om gaat. Je krijgt dan mooie antwoorden: ‘stilte’. ‘Naar binnen keren’. 

Zelf ben ik na mijn middelbare school naar Trinidad gegaan om te mediteren bij een hindoeïstiche leraar. Daar had ik een wonderlijke ervaring: ik was met een heleboel andere Nederlanders de halve wereld overgevlogen voor een stukje spiritualiteit, terwijl de kerken in ons eigen land leeg stonden. Daar luisterde ik naar verhalen die op zich prima waren, maar het verhaal van de apengod Hanuman stond nog verder van mij af dan Jezus die voor mijn zonden is gekruisigd en is opgestaan uit de dood.

Ik vroeg mij af: hoe zit dat? Er is iets met de kerk dat maakt dat mensen er niet meer heen gaan, terwijl de vraag naar zingeving is gebleven. Met die vraag in mijn achterhoofd ben ik Religiewetenschappen gaan studeren.

Of ik tijdens mijn studie een antwoord heb gekregen, weet ik eigenlijk niet. Ik vind het fascinerend dat er heel beperkt uit het Hindoeïsme en Boeddhisme gepakt wordt wat bruikbaar is, terwijl de rest buiten beschouwing wordt gelaten. De Nederlandse cultuur is waarschijnlijk nog te verweven met het Christendom om met die religie hetzelfde te doen. Ik zie wel dat een nieuwe generatie opgroeit die vrijer is. Voor mijn leerlingen maakt het niet uit: Christendom, Boeddhisme, Hindoeïsme. Het zijn allemaal religies. Bij hen hangt veel minder het stigma van negativiteit om de kerk dan bij ouderen.

Ik denk dat de trend van pelgrimeren voorziet in een behoefte om los van een religieuze overtuiging te zoeken naar vragen als ‘wie ben ik?’ Zingevingsvragen die nog steeds belangrijk zijn.“

Wandelen naar wijsheid – boekpresentatie

“Wandelen naar Wijsheid: lessen voor de pelgrim” – een (wandelende) boekpresentatie, donderdag 2 mei om 19.00u in de Stevenskerk te Nijmegen. Aanmelden (gratis): [email protected]. Meer: wandelende boekpresentatie.  Onder de aanwezigen wordt een startpakket voor de Walk of Wisdom verloot.

Meer over Thomas Hontelez

Thomas heeft ook een persoonlijke website: TrekkingThomas.